SEN KİME DENKSİN ?

Bakanlık üst karar alma organı olan Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTKB), kuruluşundan itibaren belgelerin/öğrencilerin/kurumların eğitim seviyelerini/ derecelendirilmelerini hem yurtiçi hem de yurtdışı denklikleri şeklinde devam ede gelen bir tecrübe ve birikimle yapmaktadır. Yükseköğretim Kurulu (YÖK) kurulup yükseköğrenim denkliklerini YÖK’e devredene kadar bu görevi de ifa etmiştir. Bugün ise yükseköğrenim öncesi (ilkokul, ortaokul ve lise) seviyesinde denklik/derecelendirmelerin ilke kararlarını belirlemekle birlikte, yurtdışı eğitim müşavir/ataşelikleri ile yurtiçi milli eğitim müdürlüklerine devrettiği denklik işlemlerini de bir taraftan sürdürmektedir.

Cumhuriyet sonrası Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının resmi olarak mevcudiyetine kavuştuğu 1926 yılından, 2018 yılına (Eylül) kadar bu kapsamda denkliği içeren bütün kurul kararları taranmaya çalışılmış, bunların içerisinde konuyla ilgili olduğunu düşünülenler incelenmiş ve bazıları da ayrıntılarıyla ele alınıp değerlendirilmiştir. Gerek kurumsal gerekse ferdi/şahsi denklik açısından incelenen belgelerde ilginç sonuçlarla karşılaşılmıştır. Bazen kişilerin belirttikleri  doğrultuda çıkanlar olduğu gibi onları üzen daha alt seviyelerdeki eğitim dereceleri ile yetinmek zorunda kalanlar da (hem yükseköğrenim öncesi hem sonrası olarak) bulunmaktadır.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) bünyesinde Azerbaycan’ın Bakü şehrinde o zaman tek olan Fen Lisesini 1962 yılında bitiren, üniversitede mühendislik eğitimi alıp daha sonra Türkiye’ye gelip Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesinden emekli, Türk vatandaşlığına da geçen, doktora, doçentlik ve profesörlük unvanları ülkemizde Üniversiteler Arası Kurul (ÜAK) tarafından onaylanan ve emekli olduktan sonra Bilkent Üniversitesinde tekrar çalışan Prof. Dr. Emrullah MEHMETOV’dan istenilen  yükseköğrenim öncesi diploma ile  Amerika Birleşik Devletlerindeki (ABD) Harvard Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Gökhan HOTAMIŞLIGİL’in Türkiye’de bir vakıf üniversitesinin mütevelli heyetine girmek için YÖK’ün istediği ilkokul diplomasının serüvenini içeren hikayeleri ve bu konudaki geniş sürecin (1926-2018) incelendiği çalışma, denkliğin ne derece önemli olduğunu göstermektedir.

---

"1329 senesinde Kütahya’da ilkmektep muallim muavinliği imtihanına girerek aldığı ehliyetnameye göre tahsil derecesinin tesbitini isteyen Haşim Bulgaz’ın dilekçesi tetkik edildi. 1329 senesinde kazandığı ilkmektep muallim muavinliği imtihanı ile ilkmektep öğretmenliği salâhiyetini elde eden Haşim Bulgaz’ın bu imtihanda bir ortaokul tahsili seviyesi göstermiş olması tabiî görülmüş, sonradan bulunduğu ilktedrisat müfettişliği, idadi Tarih-Coğrafya muallimliği, İmam Hatip Mektebi Müdürlük ve Türkçe muallimliği gibi vazifeler de bu görüşü teyit eder mahiyette sayılmıştır. Bu itibarla kendisinin ortaokul derecesinde tahsil sahibi kabul edilmesi ve işin Vekillik Makamının yüksek tasvibine arzı kararlaştı.” (1939/137)

"Rusya Türklerinden olup son harp içinde oradan normal haller dışında ayrılarak nihayet memleketimize getirilen ve vatandaşlığımıza kabul edilen S... S..., Rusya’da Tiflis Orman Sanatları Enstitüsünü bitirmiş ve sonra da iki yıl orman işletmesi mühendisliği hizmetinde bulunmuş olduğunu ileri sürdüğü, ancak hiçbir belge gösteremediği cihetle İstanbul Orman Fakültesinde genel bir yoklamaya tabi tutulmuş ve neticede bir ormancılık kültürüne sahip bulunmakla beraber bunun yükseköğrenim mertebesine çıkmadığı anlaşılmış olduğundan kendisinin Rusya’da ancak Orta Orman Okullarımızınkinden daha üstün bir öğrenim görmüş tanınması hususunun Bakanlık Makamına arzı kararlaştı.” (1950/209)