SEFERNÂME HACI ALİ HAN İTİMADUSSALTANA (ANADOLU, ŞAM VE HİCAZ’A SEYAHAT)

1848 yılında Hacı Ali Han İtimadussaltana tarafından gerçekleştirilen Anadolu, Şam ve Hicaz seyahati her şeyden önce Doğu ve Güneydoğu Anadolu coğrafyasına dikkat çeker. Sefername adlı eser bölgenin etnik yapısına, Anadolu yol güvenliğine, Osmanlı posta/menzil teşkilatının ulaştığı son noktaya dair okuyucuya nadir veriler sunar. Şam-Mekke arasındaki Osmanlı resmi hac güzergâhını ve o yılki hac merasimini rapor eder. Bu anlamda eser coğrafyada yer alan şehirlere dair nitelikli bir kaynaktır. İran Kaçar şahlarından üçünün yakın hizmetinde bulunmuş bu deneyimli siyasetçi gezisi esnasında Erzurum, Diyarbakır, Musul ve Bağdat valileriyle görüşmeler gerçekleştirir. Yazarın valiler hakkındaki samimine görüşleri oldukça ilginçtir. Öte yandan eser, Osmanlı- İran arasında imzalanan I. Erzurum Antlaşması sonrasında yaşanan gerginliğin perde arkasına ışık tutar