ME‘ÂNİ’L-KUR’ÂN ESER GELENEĞİNDE DİL-KIRAAT İLİŞKİSİ

Dil ve Kıraat, birbirinden bağımsız olarak üzerinde çokça çalışılan konulardandır. Gerek Arap dünyasında gerekse ülkemizde her iki alanda müstakil çalışmalar yapılmıştır. Ancak kıraatler ile dilin etkileşimi hakkında ülkemizde kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada dilin kelime yapısı, söz dizimi ve mana zenginlikleri düzeyleri ile kıraatler arasındaki ilişki, me‘âni’l Kur’ân eserleri bağlamında ele alınmıştır. Me‘âni’l-Kur’ân eserleri, Kur’ân ayetlerinin dil bağlamında irdelenmesi ve ilk dönem dilcilerin kaleminden çıkması açısından önemlidir. Anlam üzerine fazla yoğunlaşılmadığı bu eserlerde, kıraatler üzerinden çokça dilsel tahliller yapılmıştır. Dilin çeşitli düzeylerinde ele alınan kıraatlerin, dil kurallarının vazedilme sürecinde kimi zaman temel belirleyici, kimi zaman destekleyici olduğu kimi zaman da bilinen kuralları  genişletilmesine olanak sağladığı görülmüştür. Kelime yapısına ait kıraatlerin daha sonraları disiplin haline gelecek sarf ilmini karışıklıktan kurtarmada büyük payının olduğu ortaya çıkmıştır. İlk dönem dilcilerin kıraatlere bakış açılarının ve yaptıkları yorumların tefsir faaliyetlerine katkı sunduğu ve mana zenginliğini sağlayarak belâgat alanında etkili olduğu anlaşılmıştır.