KUR’ÂN-I KERİM’DE KARŞILIKLI KONUŞMALAR (AMAÇLARI-İLKELERİ-ÜSLUPLARI)

Konuşmak; insanı diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliklerden birisi olup insan için en önemli nimetlerden biridir. Kur’ân, iki veya daha çok insanın birbirleriyle karşılıklı konuşması olarak tanımlanan diyalog üslûbuna 900’den fazla örnekle yer vermiştir. O bu ayetlerdeki konuşmalar vasıtasıyla insanın sadece Allah’la ilişkilerini değil, aynı zamanda kıyamete kadar gelecek insanların birbirleriyle olan ilişki ve iletişimlerini de düzenleyen birçok örnek sunmaktadır. Çünkü bu kitap, insanın âhireti için lazım olacak emir ve yasakları belirttiği gibi, onun dünya ve âhiretine yararlı olacak birçok karşılıklı konuşmayı da ihtiva etmektedir. İçindeki

birçok konuyu, değişik konuşma üslûbuyla ifâde etmiştir. Kur’ân’daki diyaloglar düz anlatımlarla değil birçok değişik sanatı içinde barındırmaktadırlar. Bu bağlamda sahneler arası (dünyadan âhirete, âhiretten dünyaya, cennetten cehenneme vb.) geçişler yaygındır. Yine O’nun bazı olayları anlatırken veremk istediği mesaja yoğunlaşması, muhâtaba göre konuşmasını sertleştirip yumuşatması, seçilen harf, kelime ve cümlelerin birbiriyle uyumlu olması onun sanatsal güzelliklerindendir. Kur’ân; diyalogları sunarken; soru-cevap, tasvir, kıssa anlatma, karşılaştırma, dikkat çekme, tartışma vb. farklı üslûplar kullanmıştır. Bütün

bu üslûplar dini tebliğde muhâtaplar için birer örnek olup muhâtaplarına göre nasıl bir üslup belirleyeceklerini göstermektedir. Çalışmamızda; Allah’ın; Hz. Peygamber başta olmak üzere diğer peygamberler; bazı insan ve mahlûkata yönelik vahiy, ilham ve hitâplarında kullanılan üsluplar, Peygamberlerin kavimleri aileleri ve bazı şahıslarla olan diyalogları, Peygamber olmayan bazı insanların konuşmaları, Meleklerin Allah, insanlar, şeytan ile konuşmaları, Şeytanın Allah, insan ve meleklerle diyalogları, Cinlerin birbirleriyle, peygamberlerle konuşmaları farklı üsluba sahip ayetler ışığında; şahıs, hitâp, üslûp bağlamında ele alınmaktadır.