İHTİLAFLAR BAĞLAMINDA ARAP GRAMERİNDE ‘ÂMİL

Her ilim dalının üzerine inşa edildiği ve ilgili ilim dalını mükemmelliğe

ulaştıran bir takım dilbilmsel teoriler bulunmaktadır. Amil teorisi de nahiv ilminin omurgasını oluşturan önemli bir kuramdır. Bu teori Arapça cümle içinde yer alan kelime sonlarının başlarında yer alan âmil sebebiyle değişmesi esasına dayanmaktadır. Buna göre bir sebep dahilinde cümle unsurlarının her birisinde ses değişikliği meydana getiren amil, amel eden lafzın etkisinde kalan ma'mûl ve ortaya çıkan amel olmak üzere üçlü bir yapı oluşturulmuştur. Bunlar bir bütününün parçaları olarak çok sistemli bir şekilde dizayn edilerek nahiv bu yapının üzerine inşa edilmiştir. Bu sistem içerisinde hangi kelimelerin amel edebileceği, hangi kelimelerin amel etmede asıl olduğu, hangi kelimelerin amil veya ma'mûl olacağı, amel ettiğinde kelimenin cümledeki konumuna göre ortaya çıkacak olan değişimler veya amilin güçlü veya zayıf oluşu gibi birçok mesele titizlikle ele alınmış, kendi içinde tutarlı bir bütün oluşturulmuştur. Bu çalışmada, âmil kavramının muhtevası, işlevsel özellikleri ve amel etme açısından tartışmalı yönleri ele alınmıştır. Çalışma, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında âmilin önemi, menşei ve âmil ile ilgili tartışmaların kaynağı hakkında kısaca bilgi verilmiş birinci bölümde âmil, ma'mûl ve amel konularına değinilmiş ikinci bölümde ise bazı cümle unsurlarında âmilin ne olduğu ile ilgili tartışmalar dilbilimcilerin görüşleri doğrultusunda gerekçeleri ile birlikte etraflıca ele alınarak incelenmiştir.