BİR ÂLİMİN GÖZÜNDEN KUDÜS VAKIFLARI

Tarih boyunca dinî ve siyasi önemi bulunan kutsal şehir Kudüs, 1517’de Osmanlı Devletinin idaresine girmiş ve bu dönemden itibaren şehir önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Bu dönüşümde Osmanlıların kendilerinden önceki Türk-İslam devletlerinden tevarüs ettiği vakıfların idamesi önemli bir rol oynamıştır. Ancak zamanla vakıflarda meydana gelen aksaklıklar, Mescid-i Aksa

merkezli ilmî faaliyetlerin aksamasına neden olmuştur. Vakıflardan istifade eden ulemanın yanı sıra vakıfları muhafaza etme ve yaşatma arzusunda olan Şeyh Muhammed el-Halîlî gibi âlimler de bu aksamaya tepki göstermişlerdir. Vakıflardan büyük menfaati olmadığı anlaşılan el-Halîlî, Kudüs ve çevresinde zamanın kutbu olarak görülen bir âlimdi. Vakıf yöneticilerine ve mürtezikalarına ağır eleştiriler getirerek vakıfları yaşatma gayesini taşımaktaydı. Telif ettiği

eserlerinde Kudüs’teki mevcut durumu tasvir etmiş ve yapılması gerekenlere dair devlet yöneticilerine ve halka tavsiyelerde bulunmuştur. Elinizdeki bu çalışmada, bir taşra âliminin gözünden içinde yaşadığı toplumun vakıflarına Kudüs özelinde bakılmıştır. Bu bağlamda Kudüs’te vakıfların sosyo-ekonomik hayattaki rolünün farkında olan Halîlî, toplumun vakıflarla ilgili sorunlarına çözümler üretmeye çalışmıştır. Ayrıca Kudüs vakıflarının istikrarı için Müslümanları uyarmaktan geri durmamıştır. Fakat yaklaşık üç asır önce Kudüs vakıflarının geleceğine dair öngörülerini açıkça dile getiren Halîlî’nin Kudüs’teki vakıf akarları arasında bulunan arsasında bugün Rockefeller Müzesi yer almaktadır. Bu durum, Halîlî’nin Kudüs vakıflarıyla ilgili verdiği mücadeleyi ve ortaya koyduğu öngörüleri haklı çıkarmaktadır.