ARAP GRAMERİNDE ZARÛRET OLGUSU

Arap dilinin, klasik dönem diye adlandırılan zaman diliminde söylenen şiirlere bakıldığında gerek nahiv gerekse sarf ilmi bakımından dil kurallarına uyulduğu, fakat bazen alışılmış bu dil kurallarının dışına çıkıldığı görülmektedir. Kural dışı veya istisnai durumlar olarak görülen bu tür kullanımlar genelde zaruret veya şâz kavramlarıyla anılagelmiştir. Aslında Kur’ân, hadîs, şiir ve edebi nesirde geçen kullanımlardan hareketle nahiv kaidelerini tespit eden nahivciler, bu noktada kıyâs ve kıyâsa kaynaklık eden Arap dil kullanımı ilkelerinden faydalanmışlardır. Temel kabul edilen bu ilkelere uymayan kelimelere tadmîn, te’vîl ve benzeri çözümlerle mantıkî cevaplar da bulmaya çalışmışlardır. Fakat bu yollarla izah edilemeyen kullanımlar, nihai olarak zarûret olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda elinizdeki kitapta zarûret olgusunun mahiyeti, sebepleri, bu olgu hakkındaki muhtelif görüşler ve bu olgunun tezahür ettiği yerler gibi birçok konu irdelenmeye çalışılmıştır. Konunun seçilmesinde önemli olan etkenlerin başında Arap dilini konuşan birinin alışılagelmiş dil kurallarının dışına çıkma nedenlerinden haberdar olması, nahiv ve sarf kaidelerinin zarûret konusu ile olan bağlantısından hareketle bu kaidelerin normatifliğini sorgulayabilmesi gelmektedir. Zira eski Arap şiirinde "şiir zarûreti” terimiyle ifade edilen çeşitli kural dışı kullanımlara yönelik nahivcilerin, dilcilerin ve eleştirmenlerin görüş, tavır ve yaklaşımları birbirinde farklılık arz etmektedir.